Wczesne wykrycie zaburzeń rozwojowych u dzieci może znacząco wpłynąć na skuteczność terapii i jakość życia dziecka oraz jego rodziny. Wśród dostępnych narzędzi przesiewowych szczególne miejsce zajmuje test M-CHAT-R/F, wykorzystywany na całym świecie do oceny ryzyka występowania zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD) u dzieci w wieku od 16 do 30 miesięcy. Jego prostota, dostępność oraz potwierdzona skuteczność sprawiają, że staje się coraz popularniejszy zarówno w gabinetach pediatrycznych, jak i w domowych warunkach.
Czym jest test M-CHAT-R/F i jakie są jego cele
M-CHAT-R/F (Modified Checklist for Autism in Toddlers, Revised with Follow-Up) to zrewidowana wersja popularnego kwestionariusza M-CHAT, opracowanego jako narzędzie przesiewowe mające na celu ocenę ryzyka występowania autyzmu u małych dzieci. Test ten składa się z 20 prostych pytań skierowanych do rodziców lub opiekunów dziecka. Ocenia on zachowania, które mogą świadczyć o wczesnych objawach zaburzeń rozwoju, szczególnie tych charakterystycznych dla zaburzeń ze spektrum autyzmu.
Głównym celem M-CHAT-R/F nie jest postawienie diagnozy, lecz wyłonienie dzieci, które powinny zostać skierowane na dalszą, pogłębioną ocenę specjalistyczną. Wczesne rozpoznanie objawów może przyczynić się do szybszego rozpoczęcia interwencji terapeutycznej, co ma kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju dziecka. Ostatecznie test ma wspierać rodziców, pediatrów i psychologów w podejmowaniu decyzji diagnostycznych i terapeutycznych.
Wersja z „F” oznacza tzw. Follow-Up, czyli etap pogłębionego wywiadu, który przeprowadza się w przypadku uzyskania niepokojącego wyniku. Ten dodatkowy krok pozwala zmniejszyć liczbę fałszywie pozytywnych rezultatów i zwiększyć trafność narzędzia, czyniąc go jednym z najbardziej skutecznych testów przesiewowych dostępnych dla tej grupy wiekowej.
Jak przebiega test M-CHAT-R/F i kto go przeprowadza
Test M-CHAT-R/F jest narzędziem opartym na odpowiedziach rodzica lub opiekuna na pytania dotyczące zachowania dziecka. Cały proces można podzielić na kilka podstawowych etapów:
-
Rodzic lub opiekun wypełnia formularz zawierający 20 pytań, które dotyczą codziennych zachowań dziecka – np. reagowania na imię, wskazywania palcem, kontaktu wzrokowego czy naśladowania czynności.
-
Odpowiedzi są analizowane – każda odpowiedź wskazująca na potencjalne zaburzenia zwiększa ogólny wynik ryzyka.
-
W przypadku wyniku podwyższonego ryzyka przeprowadza się część „Follow-Up”, czyli dodatkowy wywiad. Może go poprowadzić przeszkolony pracownik służby zdrowia, np. pediatra, psycholog dziecięcy lub terapeuta.
-
Na podstawie wyniku testu i wywiadu decyduje się o konieczności dalszej diagnostyki specjalistycznej.
Test może być przeprowadzany w gabinecie lekarskim, poradni psychologiczno-pedagogicznej, ale również w domu, przy czym ważne jest, by interpretacja wyniku odbyła się w konsultacji z profesjonalistą. Dzięki prostej formie i jasnym pytaniom, test M-CHAT-R/F zyskał uznanie zarówno w środowisku medycznym, jak i wśród rodziców poszukujących rzetelnych metod wczesnej oceny rozwoju swoich dzieci.
Zastosowanie M-CHAT-R/F w praktyce klinicznej i domowej
M-CHAT-R/F znajduje szerokie zastosowanie zarówno w środowisku medycznym, jak i wśród rodziców oraz opiekunów poszukujących odpowiedzi na pytania dotyczące rozwoju ich dziecka. Jego rola nie ogranicza się wyłącznie do wstępnej oceny – stanowi on często pierwszy, kluczowy krok w kierunku dalszej diagnostyki i interwencji.
W praktyce klinicznej test wykorzystywany jest głównie przez pediatrów i psychologów dziecięcych jako element rutynowych badań przesiewowych dzieci w wieku od 16 do 30 miesięcy. Jego zastosowanie umożliwia lekarzowi:
-
szybkie wychwycenie wczesnych oznak zaburzeń ze spektrum autyzmu,
-
skierowanie dziecka do specjalistycznej poradni w przypadku wyniku podwyższonego ryzyka,
-
uzyskanie lepszego zrozumienia zachowań dziecka poprzez analizę obserwacji rodziców.
Z kolei w warunkach domowych M-CHAT-R/F pełni funkcję wstępnego narzędzia samokontroli dla rodziców, którzy niepokoją się rozwojem dziecka. Wystarczy pobrać formularz dostępny online lub w broszurach informacyjnych i wypełnić go samodzielnie. Chociaż test nie zastępuje diagnozy, może stanowić ważny impuls do skonsultowania się ze specjalistą.
Warto podkreślić, że test jest szczególnie cenny w regionach o ograniczonym dostępie do specjalistów z zakresu psychologii rozwojowej. Dzięki prostej formie oraz możliwości przeprowadzenia go bezpośrednio przez rodzica, M-CHAT-R/F pozwala na szybsze dotarcie do dzieci, które wymagają pogłębionej oceny rozwoju.
Ograniczenia i kontrowersje związane z testem M-CHAT-R/F
Pomimo swojej popularności i potwierdzonej skuteczności, test M-CHAT-R/F nie jest narzędziem pozbawionym wad. Zarówno badacze, jak i praktycy podnoszą szereg istotnych zastrzeżeń, które warto wziąć pod uwagę przy jego stosowaniu:
-
Ograniczona trafność u dzieci poniżej 18. miesiąca życia – chociaż test można stosować od 16. miesiąca, wiele zachowań ocenianych w kwestionariuszu może jeszcze nie być ugruntowanych w tym wieku, co zwiększa ryzyko fałszywie pozytywnych wyników.
-
Silne uzależnienie od obserwacji rodzica – jako że test opiera się wyłącznie na subiektywnych odpowiedziach opiekuna, istnieje ryzyko zarówno zaniżenia, jak i zawyżenia wyniku z powodu błędnej interpretacji zachowań.
-
Nadmierna liczba fałszywie pozytywnych wyników – badania wykazały, że bez zastosowania etapu „Follow-Up” test może prowadzić do niepotrzebnego kierowania dzieci na kosztowne i stresujące badania specjalistyczne.
-
Brak diagnostycznego charakteru – M-CHAT-R/F nie jest narzędziem diagnostycznym. Nie może być stosowany samodzielnie do rozpoznania autyzmu ani żadnych innych zaburzeń rozwoju.
W środowiskach naukowych trwają także dyskusje dotyczące kulturowej adaptacji testu – niektóre pytania mogą być mniej zrozumiałe lub niewłaściwie interpretowane w różnych kontekstach kulturowych, co wpływa na wiarygodność wyników. Dlatego zaleca się stosowanie przetłumaczonych i zaadaptowanych wersji testu, które uwzględniają lokalne realia i język.
Podsumowując, M-CHAT-R/F to narzędzie o dużym potencjale, ale wymagające odpowiedzialnego stosowania i zawsze konsultacji ze specjalistą. Tylko wtedy może spełnić swoją funkcję jako pierwszy krok w diagnostyce autyzmu i wsparciu rozwoju najmłodszych dzieci.
Źródło:
https://publications.aap.org/pediatrics/article/151/6/e2022059393/191300/Meta-analysis-of-the-Modified-Checklist-for-Autism
https://jamanetwork.com/journals/jamapediatrics/fullarticle/2801663
https://mchatscreen.com/wp-content/uploads/2020/11/M-CHAT-R_F_Polish_v2.pdf
https://dbpeds.stanford.edu/content/dam/sm/neonatology/documents/MChat.pdf
